Asfalt jest bliżej człowieka (Pieszo wokół Polski 2022)

– Mówię ci, uciekaj, bo i tak cię zwolnią. Wszystkich zwolnią. Już tylu pozwalniali. Nie dziesięć czy piętnaście osób, dwieście osób zwolnili. Lepiej wyjedź za granicę, na zbiory, zarobisz sobie, coś odłożysz. Tutaj już nic dla młodych nie ma – od drzwi słyszymy lament dukielski, którego narratorką jest właścicielka kebaba, a adresatem młody klient zamawiający zestaw house (mięso kebab, ser prażony, frytki, mix surówek, sos). – Mówią w telewizji, że nam się dobrze żyje. A gdzie się tam dobrze żyje. Olej słonecznikowy dziewięć złotych był, jest piętnaście. Butla gazu 80, a teraz 120. Śmieją się w telewizji, że ryba nad morzem 80 złotych. Ale u nas przecież ceny takie same. Tylko ludzie biedniejsze – ciągnie swoje współczesne, dwudziestopierwszowieczne compassio, gdy w drzwiach staje znów ten spod Malinowego Nosa. Właścicielka zagradza mu drogę. – Ja tutaj do moich znajomych – toruje sobie drogę wskazaniem nas, ale właścicielka jest nieugięta. On jeszcze walczy, przekrzykuje się z nią z progu: – I jeszcze ruiny synagogi zobaczcie! I park! Park mamy piękny, jeden z najpiękniejszych w Europie!

Ale tak to jest w tej Dukli, Hrubieszowie, Ornecie. Liczba mieszkańców z roku na rok tylko spada. Idziemy przez tę Polskę i sobie cicho obserwujemy te współczesne wędrówki ludów. Młodzi z takich miejsc uciekają, jak nie za granicę, to do miast wojewódzkich. W odwrotnym kierunku jadą ci z miast, trochę większych, trochę starsi, trochę majętniejsi. Zmęczeni betonem i tempem codziennego maratonu warszawskiego wracają do natury i remontują stare łemkowskie chyże. – I wszyscy hodują kozy, wszyscy robią sery – mruga do nas Andrzej Stasiuk, gdy w Wołowcu jemy śniadanie u niego i Moniki Sznajderman. Trochę się z nich podśmiechuje, z tych beskidzkich hipsterów, sam będąc przecież najprawdziwszym z nich – on sam wszak wyjechał w Beskid Niski, zanim jeszcze to było modne. My zaś trochę zazdrościmy – wywalenie w góry, najlepiej całą watahą przyjaciół, kozy, sery i stare domy są przecież też i naszym marzeniem pokoleniowym. Bo choć wydaje nam się, że mamy wolną wolę, to i tak wpadamy w demograficzne algorytmy naszego tu i teraz.

Gościmy więc w różnych – starych i wymarzonych – domach i sobie cicho wzdychamy. Na początku dzięki zaproszeniu Muzeum Historyczne W Sanoku stajemy się mieszkańcami na rynku galicyjskim w tutejszym skansenie. Jest też noc u Marty i Jesusa, polsko-meksykańskiej pary, która jako Tortillas Molino robi najlepsze tortille w kraju. Wśród tutejszych działów i paryi uprawiają swoją permakulturową milpę i odtwarzają dawne odmiany drzew owocowych. Jest też noc w ostoi spokoju u Kasi i Jana oraz kolejna – u napływowej sołtyski, Magdy ze Stara Farma, która walczy o to, by nie asfaltować drogi przez Ropki. Magda i Maciek mówią, że zazdroszczą nam życia w podróży, my zazdrościmy im spokojnego życia, które zbudowali u stóp najwyższego szczytu Beskidu Niskiego – Lackowej.

Lackowa jest naszym dwudziestym trzecim zdobytym szczytem Korony Gór Polski, drugim w trakcie tej wędrówki. Ma też najbardziej strome zejście w całych Beskidach, które teraz, po deszczu staje się dla mnie największym wyzwaniem tej podróży. Człowiek może przejść 12 tysięcy kilometrów przez Ameryki i zdobywać wielotysięczniki, a czuć się bezsilnym wobec szczytu o wysokości 997 m n.p.m. Ratuje mnie Oleńka, która na stromościach czuje się znacznie lepiej niż taka mucząca krowa jak ja – znosi swój plecak, a potem wspina się z powrotem po mój. Gdyby nie ona, to został bym na zboczach Lackowej, jako pomnik przyrody.

Ale zazwyczaj chodzimy dolinami. Niejednego to dziwi – po co chodzić betonem, skoro można górami, bliżej nieba i natury. To był jednak pomysł na tę podróż. Chcemy poznawać Polki i Polaków, a życie toczy się głównie w dolinach. Kochamy dziksować po leśnych gęstwinach, ale taką samą radość sprawia nam trawersowanie stoisk ze skarpetkami z nosaczami Januszami i trekkingi wśród pnących się w górę architektonicznych potworków w Krynicy, które w pokraczny sposób imitują styl zdrojowy. I te uzdrowiska, gdzie zamiast ciszy, spokoju i świeżego powietrza, dostaje się jedne z najgorszych zanieczyszczeń w kraju, tłok i komerchę. Uwielbiamy obserwować to, jak się tę Polskę sprzedaje, jak się sprzedaje i komu. Noclegi dla hipsterów z Warszawy to często „siedliska”, „glampingi” i „kozie farmy”. Stara gwardia ma swoje „wille”, „dworki” i „rezydencje”, dla ziomeczków jest zaś „dobra miejscówka”, „twoja chata” i „hawira w górach”. Uwielbiamy przystawać przy słupach ogłoszeniowych i promocjach na spożywkę w lokalnych Slawexach, Arhelanach i Piotrusiach Panach.